Tài chính xanh là gì? Các loại hình tài chính xanh

Tài chính xanh đang trở thành một lĩnh vực thu hút ngày càng nhiều sự chú ý từ các tổ chức, nhất là khi Việt Nam đang đối diện với những thách thức lớn về ô nhiễm môi trường. Thế nên, sự phát triển của thị trường này ở nước ta cần có sự phối hợp chặt chẽ từ Chính phủ, ngân hàng, doanh nghiệp và cộng đồng. Trong bài viết sau, Pronexus sẽ giải đáp cho bạn về khái niệm tài chính xanh là gì cũng như phân tích thực trạng đầu tư xanh cả trong nước và quốc tế.

Tài chính xanh là gì?

Tài chính xanh là việc hướng các nguồn vốn tài chính từ các tổ chức công cộng, tư nhân và phi lợi nhuận vào các dự án và hoạt động thân thiện với môi trường. Điển hình như các khoản vay, thế chấp, đầu tư… trong hệ thống tài chính được sử dụng để phát triển các dự án xanh như trồng rừng, xây dựng các tòa nhà tiết kiệm năng lượng, và giảm phát thải khí nhà kính.

Nhìn chung, tài chính xanh góp phần giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Ví dụ như một ngân hàng có thể cấp một khoản vay cho một công ty năng lượng tái tạo để xây dựng một nhà máy điện mặt trời.

Các loại hình của tài chính xanh

Green finance hiện là một lĩnh vực tài chính khá rộng, bao gồm nhiều loại hình khác nhau. Sau đây là một số hình thức phổ biến trong lĩnh vực này:

Thế chấp xanh

Thế chấp xanh là một dạng cho vay thế chấp được tạo ra cho các khoản vay có mục đích rõ ràng như: mua bất động sản hoặc xây dựng nhà theo chuẩn xanh, cải tiến nhà để tiết kiệm năng lượng, đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo, mua xe điện hoặc xe hybrid… Đây là một trong các loại hình tài chính xanh phổ biến nhất hiện tại.

Tín dụng xanh

Tín dụng xanh là loại hình vay vốn do các tổ chức tín dụng cung cấp nhằm hỗ trợ tiêu dùng và đầu tư sản xuất kinh doanh theo hướng thân thiện với môi trường. Những khoản vay này thường đi kèm với lãi suất ưu đãi và các điều kiện linh hoạt, nhằm khuyến khích các hoạt động kinh tế không gây hại đến môi trường.

Ngân hàng xanh

Ngân hàng xanh hay ngân hàng tài chính xanh cũng vận hành như các ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, điểm khác biệt của loại hình ngân hàng này là họ dùng nguồn vốn công để khuyến khích đầu tư tư nhân vào các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp thân thiện với môi trường, giao thông bền vững và những dự án xanh khác.

Trái phiếu xanh

Trái phiếu xanh là loại trái phiếu được phát hành nhằm mục đích huy động vốn cho các dự án thân thiện với môi trường. Những trái phiếu này thường thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nhờ vào khả năng mang lại cả lợi ích tài chính và tác động tích cực đến môi trường.

Lợi ích của tài chính xanh

Tài chính xanh đóng vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững cho xã hội. Khi được thực hiện hiệu quả, tài chính xanh không chỉ mang lại lợi ích cho môi trường mà còn hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống xã hội.

Đối với môi trường

Tài chính xanh mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho môi trường một cách bền vững như:

• Hỗ trợ các dự án thân thiện với môi trường như trồng cây phủ xanh đồi trọc, thu gom rác thải tại ao hồ…
• Giúp giảm lượng khí thải nhà kính, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
• Huy động vốn cho các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu, chẳng hạn như trồng rừng ngập mặn ven biển và phát triển các dự án điện gió như dự án điện gió Bạc Liêu.

Đối với nền kinh tế

Tài chính xanh cũng mang đến nhiều lợi ích quan trọng cho nền kinh tế, cụ thể bao gồm:

• Khuyến khích phát triển kinh tế bền vững, tạo ra cơ hội việc làm mới và thúc đẩy tăng trưởng lâu dài.
• Doanh nghiệp có thể giảm bớt các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu và sự cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.
• Cải thiện vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp và thu hút các nhà đầu tư quan tâm đến các tiêu chí xã hội, môi trường và quản trị (ESG).

Đối với xã hội

Lợi ích của tài chính xanh đối với cộng đồng cũng khá dễ nhận thấy, điển hình như:

• Góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của con người bằng cách đầu tư vào các dự án như cung cấp nước sạch, cải thiện giao thông bền vững, phát triển năng lượng tái tạo và xây dựng nhà ở thân thiện với môi trường.
• Giảm thiểu sự bất bình đẳng xã hội thông qua việc hỗ trợ các dự án phát triển nhà ở cho các nhóm yếu thế như phụ nữ, trẻ em và người khuyết tật tại những khu vực họ sinh sống.

Kinh nghiệm phát triển hệ thống tài chính xanh trên thế giới

Các quốc gia trên toàn cầu hiện cũng đang triển khai các chiến lược đa dạng để phát triển hệ thống tài chính xanh. Cùng xem qua những cách thức nâng cao hệ thống tài chính xanh của một vài khu vực nhé!

Châu Âu

Liên minh Châu Âu đã triển khai nhiều chính sách và quy định nhằm thúc đẩy tài chính bền vững. Các quốc gia thành viên EU cũng đã phát triển các tổ chức tài chính đặc biệt để cung cấp vốn cho các dự án xanh. Chẳng hạn như:

• Pháp triển khai chương trình “Đầu tư cho Tương lai” với mục tiêu huy động 100 tỷ euro cho các sáng kiến xanh.
• Đức đã công bố “Kế hoạch Khí hậu 2050” nhằm giảm 80% lượng khí thải nhà kính.
• Ngân hàng Đầu tư Châu Âu hỗ trợ tài chính cho các dự án xanh liên quan đến năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả năng lượng, giao thông bền vững và cơ sở hạ tầng.

Châu Á

Châu Á hiện đang dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng kinh tế, đồng thời cũng là khu vực phải đối mặt với những tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Để thúc đẩy sự phát triển bền vững, nhiều quốc gia trong khu vực đã bắt đầu áp dụng các mô hình tài chính xanh tập trung vào thị trường. Ngoài ra, một số quốc gia khác ở châu Á cũng đang triển khai các chính sách và quy định để khuyến khích mô hình này.

Chẳng hạn, Nhật Bản đã triển khai chương trình “Tăng trưởng Xanh giai đoạn 2021-2030” với mục tiêu huy động 100 tỷ USD cho các dự án xanh vào năm 2030. Tương tự, Hàn Quốc đã công bố “Kế hoạch Hành động Tài chính Xanh” với mục tiêu huy động 50 tỷ USD cho các dự án xanh vào năm 2025.

Hoa Kỳ

Tại Mỹ, ngân hàng Xanh Connecticut là một tổ chức tài chính đặc biệt được hỗ trợ bởi chính phủ và hợp tác với khu vực tư nhân nhằm thúc đẩy đầu tư vào lĩnh vực năng lượng sạch ở New York. Mục tiêu của ngân hàng là xây dựng một hệ thống năng lượng hiệu quả, đáng tin cậy và bền vững thông qua các cách thức sau:

• Sử dụng nguồn vốn từ khu vực tư nhân để mở rộng thị trường tài trợ cho năng lượng sạch.
• Tăng cường hoạt động và phát triển của thị trường vốn, từ đó giảm bớt sự phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ chính phủ.
• Thúc đẩy việc triển khai nhanh chóng và rộng rãi các dự án năng lượng sạch, qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế và tối ưu hóa lợi ích từ đầu tư vào năng lượng xanh.

Nam Phi

Để đạt được các mục tiêu xanh hóa nền kinh tế theo Chiến lược quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, Chính phủ Nam Phi đã triển khai nhiều chính sách và ghi nhận một số kết quả đáng kể:

• Đầu tư vào các dự án xanh tại Nam Phi đã tăng từ 5 tỷ USD trong năm 2015 lên 15 tỷ USD vào năm 2020.
• Khí thải nhà kính của quốc gia này đã giảm 10% trong giai đoạn từ 2015 đến 2020.
• Ngành tài chính xanh đã tạo ra hơn 100.000 việc làm mới ở Nam Phi.

Tình hình đầu tư tài chính xanh tại Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam đang ngày càng chú trọng đến các vấn đề môi trường và biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh này, Chính phủ nhận thấy rằng việc phát triển tài chính xanh là một hướng đi đúng đắn để huy động vốn cho nền kinh tế xanh và cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế về mục tiêu không phát thải khí nhà kính vào năm 2050.

Tuy nhiên, nước ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức môi trường nghiêm trọng, bao gồm biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Do đó, nhu cầu đầu tư vào các dự án xanh để duy trì môi trường “xanh – sạch – đẹp” ngày càng trở nên cấp thiết.

Trong nỗ lực đáp ứng yêu cầu này, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách nhằm khuyến khích phát triển. Mặc dù vậy, quá trình phát triển vẫn đang ở giai đoạn đầu và cần thời gian lâu dài, vì nhận thức của xã hội và cộng đồng doanh nghiệp về vấn đề này còn hạn chế. Bên cạnh đó, năng lực của các nhà đầu tư, doanh nghiệp và ngân hàng trong lĩnh vực này còn yếu và hệ thống pháp luật hiện hành vẫn chưa hoàn thiện.

Như vậy, tài chính xanh không chỉ là một xu hướng mà đang trở thành một yếu tố thiết yếu trong chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam và thế giới. Trong bối cảnh những thách thức về biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, việc đầu tư vào các giải pháp tài chính xanh sẽ đóng vai trò quan trọng giúp các quốc gia thêm ổn định và thịnh vượng.